بایگانی دسته ی مشاوره آنلاین

همه ما در زندگی روزمره خود بارها و بارها استرس را تجربه کرده ­ایم. بدون تردید مدرنیته و سبک زندگی دنیای امروز استرس­ بیشتری را به افراد تحمیل کرده است. اما توجه داشته باشید که استرس همیشه چیز بدی نیست! زیرا برای ایجاد تحرک و تلاش در زندگی و رسیدن به اهداف مورد نظر مقداری استرس ضروری است. در واقع استرس دو جنبه مثبت و منفی یا دو چهره سفید و سیاه دارد. گاهی اوقات، استرس به عنوان یک کشاننده سبب می­شود که برای انجام بهتر تکالیف یا وظایفی که بعهده داریم، خودمان را آماده ­تر سازیم. برای مثال، فرض کنید اگر شب امتحان استرسی نداشته باشیم، ممکن است تلاشی برای درس خواندن و کسب نمره قبولی نکنیم.

استرس به عنوان یک واکنش خودکار از قرن­ها قبل در پیشینیان ما به عنوان سازوکاری برای بقا تعبیه شده است و از نسل بشر در برابر  شکار شدن و سایر تهدیدها محافظت کرده است. امروزه، احتمال اینکه با خطر خورده شدن توسط سایر حیوانات مواجه شویم، بسیار اندک است. اما با چالش­های دیگری نظیر رسیدن به قرار ملاقات، استرس­های شغلی، مراقبت از فرزند و مواردی از این قبیل مواجه هستیم که سبب می­شود بدنمان به همان شیوه­ای واکنش نشان دهد که در مقابل تهدید­های فیزیکی­ای  همچون حمله حیوانات و شکار شدن توسط شکارچی واکنش نشان می­دهد. در واقع، روی سفید استرس به بشر کمک کرده از خود بهتر محافظت کند و با چالش­ها و عوامل استرس­زای محیط خود بهتر کنار بیاید.

اما آنچه منجر به آسیب­زا شدن استرس و بروز روی سیاه آن می­شود، از دست رفتن کنترل روی آن، مزمن شدن و شدت یافتن آن است. بدین ترتیب، سیستم هشدار طبیعی بدن انسان به صورت متداوم در وضعیت «روشن» قرار می­گیرد که پیامدهای جدی ­ای برای سلامتی دارد. استرس مزمن و شدید می­تواند بدن انسان را به­گونه شگفت ­آوری تحت تأثیر قرار دهد. حتی استرس­های کوچک و کوتاه مدت می­تواند بر بدن ما تأثیر بگذارد. مثلاً، ممکن است که قبل از انجام یک سخنرانی یک­دفعه دل درد بگیرید.

مسلماً استرس­های حادتر، مثل بحث و جدل با همسر یا وقایعی مثل زلزله و حملات تروریستی تأثیر بزرگتری خواهند داشت. پژوهشگران نشان داده­اند که استرس­های هیجانی ناگهانی- به­ویژه خشم- می­تواند سبب تحریک حملات قلبی، آریتمی و حتی مرگ ناگهانی شود. البته این وقایع اغلب در افرادی اتفاق می­افتد که دارای سابقه مشکلات قلبی هستند. برخی از افراد نیز تا زمانی که استرس حاد سبب بروز یک حمله قلبی یا اتفاقات بدتر نشود، متوجه مشکل قلبی خود نمی­شوند. زمانی که استرس در طولانی مدت سبب تداخل در زندگی نرمال شما می­شود، موضوع خطرناک­تر از این می­گردد. هر چه که استرس طولانی­تر گردد، خطرات بیشتری متوجه ذهن و جسم شما خواهد بود.

احساس خستگی، عدم تمرکز یا تحریک­پذیری بدون اینکه بتوانید دلیل مناسبی برای آنها بیابید، از عوارض روانی قرار گرفتن در معرض استرس مزمن هستند. همچنین، بدن شما هم در این شرایط دچار استهلاک و فرسودگی بیشتر خواهد شد.

تغییرات ایجاد شده در بدن به واسطه استرس یا عادت­های بدی که افراد برای مقابله با استرس به کار می­گیرند (نظیر پرخوری یا کشیدن سیگار) می­تواند منجر به بروز بیماری­های جدیدی شود یا اینکه مشکلات موجود آنها را رو به وخامت ببرد. در ادامه با عوارض استرس و تأثیر آن روی برخی از سیستم­ها و کارکردهای بدنی بیشتر آشنا خواهیم شد.

 

اثر استرس بر سیستم ایمنی بدن

مشاهدات حاکی از آنند که وقتی افراد دچار استرس می‌شوند، احتمال ابتلا به بیماری­هایی نظیر سرماخوردگی، آنفولانزا، تبخال و آلرژی­های حادتر افزایش می­یابد.  استرس تقریباً تمامی فعالیت‌های عصبی و غدد درون ریز بدن را تحت تاثیر قرار می­دهد، به گونه­ای که نتایج تغییرات ناشی از آن می­تواند تعادل هوموستاز بدن را بهم زده و منجر به نابسامانی­هایی در سیستم ایمنی بدن گردد. سیستم ایمنی، همانطور که از نامش پیداست، وظیفه دارد از بدن در مقابل میکروب­ها، ویروس­ها و سایر عوامل بیماری­زا با کمک گلبول­های سفید و آنتی­بادی­ها حفاظت کند. استرس از طریق اعصاب سمپاتیک و شاخه عصب هیپوتالاموس- غده هیپوفیز، غده فوق کلیوی را تحریک نموده و منجر به افزایش ترشح هورمون­های گلوکوکورتیکوستروئیدها می­شود. این هورمون­ها نقش مهمی در کاهش پاسخ­های سیستم ایمنی بدن دارند. پژوهشگران نشان داده­اند که استرس به کاهش تکثیر لنفوسیت­ها (یکی از مهم­ترین انواع گلبول­های سفید) و کاهش فعالیت سلول­های کشنده طبیعی منجر می­شود. همچنین، مقدار آنتی­بادی­های موجود در خون نیز تغییر می­کند. این اثرات مخرب با افزایش شدت استرس افزایش می­یابند. در نتیجه، مقاومت بدن برای مبارزه با عوامل بیماری­زا کاهش می­یابد و احتمال ابتلا به بیماری­های مربوط به نقص سیستم ایمنی بالا می­رود.

 

اثر استرس بر پوست

می­توان مشکلات پوستی مرتبط با استرس را به سه دسته تقسیم کرد:

۱- بیماریهای پوستی که در اثر استرس بدتر می­شوند، مثل اگزما (حساسیت های پوستی) و بیماری پسوریازیس (یا بیماری صدف که با لکه های قرمز برجسته پوستی همراه با پوسته­ریزی­های شدید به خصوص در سر و زانو و آرنج مشخص می شود) از این گروه اند. استرس در ۵۰% موارد باعث عود بیماری پسوریازیس و اگزما می­شود. جوش صورت، طاسی سکه­ای، پسوریازیس، حساسیت پوستی سرشتی، کهیر و شوره سر همگی با استرس بدتر می­شوند.

۲- بیماری­های روحی- روانی که فرد را وادار به ایجاد آسیب خواسته یا ناخواسته در پوست خود می­کند. در واقع این افراد مشکل پوستی اولیه ندارند. مثل کسانی که مرتب عادت به خارش دادن و خراشیدن قسمت هایی از پوست خود دارند یا افرادی که به طور عادتی موهای ابرو، سر یا مژه خود را می­کنند. افسردگی، اضطراب با وسواس می­تواند علت ایجاد این نوع آسیب­های فرد به پوست خود باشد.

۳- بیماریهای اولیه پوستی که با ایجاد بد شکلی و عدم تناسب در ظاهر افراد باعث وقوع مشکلات و اختلالات روانی مثل کاهش اعتماد به نفس، افسردگی و ترس از حضور در مکان­های اجتماعی می­شود. مثلاً افراد دارای جوش­های غرور جوانی کیستی و شدید، افراد دارای خال­های رنگی مادر زادی بزرگ، افراد دچار لک و پیس و طاسی های پیشرونده که به سبب این مشکلات، دچار استرس­ها و مشکلات بعدی می­شوند.

استرس می­تواند پوست را حساس­تر کند و واکنش پذیری آن را افزایش دهد. استرس می­تواند سبب ایجاد جوش­های مقاوم تر و التهابی تر شود، ناخن­ها را شکننده کند و سبب افزایش ریزش مو شود. هورمون­هایی مانند کورتیزول که در اثر استرس در بدن ترشح می­شوند، می­توانند باعث افزایش ترشح چربی یا عود جوش­های صورت و بدن شود. استرس می­تواند باعث ایجاد سیکل معیوب تشدید خارش، خاراندن مجدد و خراشیدن مکرر پوست شود.

پوست، اولین سد دفاعی بدن است و به عنوان یک سد فیزیکی و نیز به عنوان اولین محل حضور سلول­های دفاعی برای مبارزه با باکتری­ها و ویروس­ها و عوامل عفونت زا عمل می­کند. استرس می­تواند با تخریب این سد دفاعی باعث کاهش مقاومت پوست نسبت به عفونت­ها شود. همچنین، می­تواند باعث افزایش تعداد سلول­های دفاعی و نیز فعال شدن نابجای آنها در پوست شده و در نتیجه باعث وقوع واکنش­های خود ایمنی مثل حساسیت سرشتی پوست و بیماری پسوریازیس می­گردد. بعلاوه، استرس می­تواند مانع خون­رسانی مناسب به پوست شود. در نتیجه بازسازی سلول­ها و پاکسازی رادیکال­های آزاد از سطح آنها دچار اختلال شده و باعث تسریع فرآیند پیری و رنگ پریدگی پوست می­گردد.

 

اثر استرس بر سیستم اسکلتی- عضلانی

هنگام تجربه استرس، تنش در عضلات نیز افزایش می­یابد. تنش عضلانی یک واکنش به استرس است که بدن به وسیله آن از خود در برابر درد و آسیب محافظت می­کند. استرس ناگهانی سبب می­شود همه عضلات به صورت همزمان منقبض و سفت شوند و هنگامی که استرس به پایان یابد، این انقباض و سفتی از بین می­رود و تنش آزاد می­شود. استرس مزمن سبب می­شود که عضلات بدن، مدت طولانی­تری در وضعیت ثابت آماده­باش قرار گیرند. وقتی عضلات برای مدت طولانی­تری در حالت تنش و سفتی قرار می­گیرند، واکنش­های دیگری را در بدن تحریک می­کند یا حتی می­توانند سبب بروز اختلالات دیگر مرتبط با استرس شوند. برای مثال، هر دو نوع سردرد تنشی و میگرنی با تنش مزمن عضلات ناحیه شانه­ها، گردن و سر در ارتباط است. همچنین، درد اسکلتی- عضلانی در کمر نیز با استرس مرتبط است.

 

اثر استرس بر سیستم قلبی- عروقی

استرس مزمن مشکلاتی را برای قلب و رگ­های خونی به عنوان دو مؤلفه مهم سیستم قلبی- عروقی ایجاد می­کند. افزایش پایدار یا پیشرونده ضربان قلب، فشار خون و هورمون­های استرس سبب آسیب به بدن می­شوند و این استرس پیشرونده خطر ابتلا به فشار خون بالا، حمله یا سکته قلبی را افزایش می­دهد.

جالب است بدانید که خطر ابتلا به بیماری­های قلبی مرتبط با استرس در زنان یائسه بیش از زنان غیریائسه است، زیرا سطح استروژن موجود در زنان غیریائسه به رگ­های خونی کمک می­کند که واکنش بهتری در مقابل استرس نشان دهند و در نتیجه از آنها در برابر ابتلا به بیماری­های قلبی محافظت می­کند و چون هورمون استروژن در زنان یائسه کاهش می­یابد آنها نسبت به عوارض استرس بر بیماری­های قلبی- عروقی آسیب­پذیرتر هستند.

 

اثر استرس بر سیستم تنفسی

استرس و هیجان­های شدید سبب بروز برخی از علایم تنفسی نظیر کوتاه شدن و سریع شدن تنفس می­شود. علت بروز این علایم تنگ شدن گذرگاه هوا بین بینی و ریه­ها در اثر استرس است. برای افرادی که فاقد بیماری­های تنفسی هستند مدیریت چنین مشکلی برای تنفس راحت­تر کار چندان دشواری نیست، اما عوامل استرس­زای روانی می­تواند مشکلات تنفسی را در افرادی که دارای سابقه بیماری­های تنفسی نظیر آسم یا انسداد مزمن ریوی هستند، تشدید کند.

پژوهش­ها نشان داده که استرس­های حاد نظیر مرگ یک فرد عزیز می­تواند حملات آسم را تحریک کند. علاوه­براین، تنفس سریع یا نفس نفس زدن ناشی از استرس می­تواند سبب بروز حملات پنیک در افراد مستعد ابتلا به این حملات شود.

 

اثر استرس بر قدرت باروری

استرس مزمن  در مردان می­تواند بر تولید و بلوغ اسپرم اثرات منفی بگذارد و زوج­هایی که قصد دارند فرزنددار شوند را با مشکلاتی مواجه کند. پژوهشگران دریافته­اند مردانی که طی یک سال گذشته دو یا تعداد بیشتری واقعه استرس­زا را در زندگی خود تجربه کرده­اند در مقایسه با مردانی که واقعه استرس­زایی نداشته­اند، حرکت اسپرم­ کمتری دارند و اسپرم­های دارای شکل و اندازه نرمال نیز در آنها کمتر است.

در زنان و دختران جوان نیز استرس می­تواند به طرق مختلفی قاعدگی را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، سطوح بالای استرس می­تواند با چرخه قاعدگی نامنظم، قطع قاعدگی، قاعدگی دردناک یا تغییر در طول دوره قاعدگی همراه باشد.